Zer da?

Errebotea egun jokatzen diren pilota jokoen artean zaharrenetakoa da. Luzeko pilota jokoa da; hau da, luzean jokatzen da, plaza batean bi talde aurrez aurre jarrita eta pilota alde batetik bestera jaurtiz.

Pilota xisteraz jo ohi da, eta geratu eskularruz ere bai; sakea baino ez da egiten esku hutsez. Luzeko pilota jokoetatik gaur egun indar handiena duena da, seguru aski, errebotea, laxoarekin batera.

Pilota joko modu hau oso ikusgarria da eta zaletasun handia zuen Euskal Herriko leku askotan. Hori bai, plaza handi eta luzeak behar ditu jokatzeko, eta horietako gutxi geratzen dira, batez ere Hego Euskal Herrian. Ipar Euskal Herrian herri askotan dago zaletasuna eta jolas taldea, baina Hego Euskal Herrian urte askoan Donostiako Zubietan eta Villabonan soilik izan dira, eta gerora Oiartzun gehitu zaie. Plaza luzeak, aldiz, badira Hegoaldeko beste zenbait herritan ere, hala nola Andoainen eta Erronkarin. Azken hori Julian Gaiarrek bere jaioterriari egindako oparia da. Bilboko Otxarkoagaauzoan bada errebote-plaza bat baina ez da erabiltzen.

Nondik dator

Errebotea laxoaren umea da. Joko zuzena da. Gaintxikik 1857an zumitzezko xixtera txikia sortu, eta handik eratorria. Euskaldunok jokatu ohi ditugun pilota-joko guztien artetik, ziurrenik Errebote deiturikoa eta Laxoa dira joko motarik zaharrenak eda zaharrenetakoak

Jeu de Paume hori Erdi Aroan arabiarrek Europara ekarritako joku baten moldaera omen zen, areto itxi eta sapaldunetan jokatzen zena eta, funtsean, bi taldeek aurrez aurre jokatzen zuten soka edo sare batek banaturik, batak besteari pilota jaurtiz, bietako batek huts egin arte. Pilotak, gerora egin izan direnak baino arinagoak ziren eta ziurrenik esku huska jokatzen zen. Jeu de Paume hori leku itxi eta aterpedunetan jokatzen zela esan dugu eta lehen areto haien azken lekukoetakoa Euskal Herrian Iparraldeko trinketea izango genuke.

Euskal Herrian zelai edo jokaleku luzeetan jokatzen hasi zen, esku huska, eta horri Bote luzea deitu bide zitzaion. Aurrerago pilota astunxeagoak egiten hasi ziren eta, ondorioz, eskuetan minik ez hartzeko jokalariak laxoa edo eskularrua erabiltzen hasi ziren. Azkenik, latex-a asmatu eta material horretaz pilota askoz biziagoak ekoizten hasi zirenean (1850), eskularruaz gain zumitzezko xixterak erabiltzen hasi ziren eta, gutxi gora-behera, horrelaxe iritsi da egun arte, Errebote izenaz ezagutzen duguna Europako beste bazter batzuetan, berriz, garapena beste modu batekoa izan zen: Ingalaterran, esate baterako, material berriak ekoitzi ahala pilota hustuekin jokatzen hasi eta, bere bilakaeran, tenisa sortu zuten, gerora mundu osora hedatuko zena. 

Errebotea Villabonan

Villabonan erreboteaz hitz egiteak nahitaez Pedro Yarza Elizaran “Manco de Villabona” izenez ezagutzen zena aipatzea dakar

Villabonako errebotearen. historian garrantzitsuak izan direnak: Blas Garmendia, Tximela, Enrike Abril, Teodoro Hernandorena…

Nola jolasten da

Taldeak bost lagunekoak dira gaur egun; antzina, laukoak izaten ziren. Pilotak alde batetik bestera botatzeko eskularruak eta zumitzezko xisterak erabiltzen dira. Eskularrua erabiltzen duten jokalarien lana gehiago da aurkariaren pilota geratzea, kantxaren beste aldera jaurtitzea baino. Pilotak 125-150 gramo artekoak izaten dira

Luzeko pilota joko guztietan bezala, kintzeka eta jokoka kontatzen da: 15, 30, 40 eta jokoa. Kontatzeko modua tenisaren berbera da, baina tenisa sortu baino askoz lehenago kontatzen zen Euskal Herrian kintzeka luzeko jokoetan. 13 joko lortzean irabazten da partida. 40na berdinduz gero, «ados jaunak ados» esaten du «xaxariak» eta jarraian bi kintzeko aldea irabazi behar du taldeetako batek jokoa lortzeko, beraz lortu arte iraun dezake jokoak denbora mugarik gabe.

Jokalekuak 70-100 metro luze eta 16-20 metro zabalekoak dira gehienetan. Gutxienez pareta nagusi bat izaten dute, sarritan bi, eta pareta horietan errebote egin dezake pilotak pilotariak jo baino lehen: hortik datorkio izena modalitateari. Botarria, sakarria edo botiloa errebote-pareta nagusitik 32 metrora ipintzen da, bi eremuak zatitzen dituen pasamarran. Eremu bat bestea baino luzeagoa gertatzen da, beraz.

Sakea eskuz egiten da: pilotari botarrian botea eraginda, pareta nagusira bidaltzen da. Pilotak botea 5 metrotako laukian sartuta egin behar du, pareta ukituz edo lurra ukituz, eta han xisteradunen batek, pilotak pareta ukitu ondoren, ez lehenago plazaren beste alderatz jotzen du, helburua pilota beste taldearen eremuan bukatzea delarik, lehen botean. Kintzea beste taldekoek pilota kanpora botatzean edo sakea duen taldearen eremuan bi bote baino gehiagoren ondoren jotzean lortzen da. Errestoa duen taldearen eremuan, pilotak bi bote egiten baditu, pilotak pareta heldu baino lehen gelditzen bada arraia lortu daiteke, eta pareta ukitzen badu kintzea. Taldeek joko eremua aldatu beharko dute, arraia batekin talde bat 40 era heldu bada edo bi arraia lortzen badira bidez. Arraiak 32 metroko eremuan bakarrik lortu daitezke, eta sakea duen taldearen helburuetako bat izango da, horrela lortu bait dezake, errestoko eremuan jokatzea.

Materiala

Errebotea gaur egun